piątek, 30 marca 2012

Autoreferat rozprawy doktorskiej


Są to pierwsze na świecie badania wpływu gospodarki cyfrowej na zjawisko przestępczości zorganizowanej w kontekście kreowania wartości. Łączą w sobie trzy dziedziny nauk: prawo (kryminologia, kryminalistyka), ekonomię (zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, gospodarka cyfrowa) oraz informatykę (algorytmika, matematyka dyskretna, programowanie dynamiczne).

Autoreferat pracy doktorskiej w pdf >> [pobierz]
Prezentacja pracy doktorskiej >> [kliknij]



Wstęp

"Celem studiów ekonomicznych nie jest nabycia zestawu gotowych odpowiedzi na kwestie ekonomiczne, ale dowiedzenie się, jak uniknąć oszukania przez ekonomistów"[1]
Joan Robinson

1.  Znaczenie podjętego tematu w naukach ekonomicznych
Zjawisko przestępczości zorganizowanej od kilkudziesięciu lat nieprzerwanie jest nazwane fenomenem współczesnych czasów. Niespotykany wcześniej zasięg i skala tego procederu wynika ze zmiany warunków gospodarczych. Nielegalny biznes napędzają te same siły, którym podlegają legalne biznesy: globalizacja, rozwój handlu, komunikacji i informacji. Nawzajem się przenikają, przez co zakłócają rynki i konkurencyjność.[2] Organizacje przestępcze opierają się na sieci powiązanych podmiotów, które jako całość stanowią największą firmę na świecie. Łączne przychody stu największych przedsiębiorstw, znajdujących się w rankingu „Global 2000” z 2012 roku, wyniosły 38 bln dolarów (zatrudniają na całym świecie w sumie 87 mln osób)[3]. Wedle sprawozdań Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA z 2011 roku, łączne zyski z globalnej, międzynarodowej przestępczości zorganizowanej (TOC - transnational organized crime) szacowane są na 6 bln dolarów[4]. Pod względem PKB, stanowi ona trzecią gospodarkę na świecie, plasując się "jedynie za Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską, ale przed Chinami"[5]. Obroty organizacji przestępczych działających w Europie są równie imponujące. Tylko w przypadku włoskich grup przestępczych, dochody – jak wykazano w wielu badaniach (w tym w badaniu Eurispes) i potwierdzono we wspólnym sprawozdaniu Eurojustu, Europolu i Fronteksu z 2010 r. – można szacować w przybliżeniu na kwotę 135 miliardów euro. Suma ta jest wyższa niż łączna kwota produktu krajowego brutto sześciu państw członkowskich UE[6].
Przestępczość zorganizowana stwarza problemy natury teoretycznej (ujęcie zjawiska w ramy naukowe) oraz praktycznej (kontrola zjawiska i metody jego zwalczania). Jedną z istotnych przyczyn tych trudności wydaje się to, że zorganizowane grupy przestępcze, są elementami życia gospodarczego, niedającymi się wyizolować z otaczającego ich środowiska[7]. Rozróżnienie zorganizowanego procederu przestępczego, współistniejącego z legalnymi formami biznesu, nie jest zadaniem prostym. Stwarza identyczny problem jaki miał król, patron Archimedesa w ustaleniu, czy korona otrzymana od złotnika była naprawdę szczerozłota, jak było umówione, czy też zawierała domieszkę srebra[8]. Grupy przestępcze dostosowują swoje wielorakie nielegalne działania do zmian struktury gospodarczej oraz łączą je z legalnymi tak jak stop złota z srebrem[9].
Archimedes stworzył metodę na rozpoznanie stopu tych dwóch metali, poprzez znalezienie czynnika różniącego - gęstości. W globalnej gospodarce usług zadanie rozpoznania domieszki nielegalnej jest znacznie trudniejsze. Zarówno biznes przestępczy jak i legalny opiera się na wspólnym "value driver" - przedsiębiorczości, która wspomagana serwicyzacją tworzy jego "gęstość". Trudność ta jest tym bardziej dokuczliwa, gdyż pojęcie "przedsiębiorczość przestępcza" wydaje się być nowością nie tylko w kryminologii, ale również w naukach ekonomicznych[10].
Powyższy stan rzeczy w ekonomii wynika z historii pojęcia przedsiębiorczości. W literaturze ekonomicznej termin "przedsiębiorca" został użyty już w 1755 r. przez R. Cantillon, jednak to Jean-Baptiste Say po raz pierwszy to pojęcie sformułował w sposób precyzyjny i naukowy. Ten francuski ekonomista w początku XIX wieku opisał przedsiębiorcę jako podmiot, który "przesuwa zasoby ekonomiczne z obszaru niższej do obszaru o wyższej produktywności i większej wydajności"[11]. Definicja ta oparta była o zasobową koncepcję tworzenia wartości. Wiek później, austriacki ekonomista Joseph Schumpeter na tej podstawie zbudował koncepcję, która była bliższa zastosowania do świata przestępczego, ale niewystarczająca. Przedsiębiorca w ujęciu Schumpetera to ktoś, kto w poszukiwaniu nadzwyczajnego zysku wprowadza innowacje - "twórczą destrukcję", burząc tym samym stan równowagi na rynku. Podkreślał on, że organizacja służy do konsumpcji okazji biznesowej, ale równocześnie wiąże przedsiębiorcę z postępem gospodarczym, jako siłę kreowania tego postępu[12].  
W obu opisanych wariantach rozumienia przedsiębiorczości przestępczej występuje problem natury filozoficznej z tej samej kategorii co uznanie symbolu zera (0) za liczbę. Trudno było uznać przestępczość zorganizowaną za rodzaj przedsiębiorczości, ponieważ w myśl takich definicji nie ma mowy o tworzeniu wartości czy postępie gospodarczym.
Jeśli wykorzystuje się jedynie symbole 1-9, pojawia się problem niejednoznaczności: co np. oznacza 25? Może to być 25, 205, 2005, 250 itp. Dzięki zeru problem niejednoznaczności znika. Taka sama analogia występuje w gospodarce. Bez uwzględnienia przedsiębiorczości przestępczej, wszelkie obliczenia są nieprecyzyjne. Wczesne cywilizacje przez bardzo długi czas nie potrafiły zidentyfikować tego problemu odnoszącego się do liczb i rozwiązać go wprowadzając zero. Powodem były wątpliwości wyrażone w pytaniu: jak to możliwe żeby 0 było liczbą, skoro liczba wyraża ilość rzeczy? Czy nic jest ilością?[13] Przedsiębiorczość przestępcza również przejawia podobne rozterki, np. wynikające z pytania: czy przestępczość zorganizowana kreuje wartości? czy jej działania są produktywne?
Symbol zera pochodzi z Indii[14]. Europejczycy zaznajomili się z zerem dopiero w XI wieku za sprawą Fibonacciego, który w roku 1202 we Włoszech wydał podręcznik arytmetyki Liber abaci. Coś co nic nie znaczyło stało się w końcu podstawą systemu binarnego i rewolucji cyfrowej. W teorii ekonomii termin "przedsiębiorczość" wprowadzony został wieki później. Dotychczas w badaniach naukowych przedsiębiorczość przestępcza traktowana była tak jak liczba 0 przez starożytnych Rzymian - w miejscu gdzie miało być zero pozostawiano pustą przestrzeń. Brak „zera” w badaniach nad gospodarką, czyni oficjalne statystyki nierzetelne i niekompletne, komplikując świadome kształtowanie polityki. Czas zatem na wprowadzenia "zera" do teorii ekonomii, poprzez uzupełnienie ją o przedsiębiorczość przestępczą.[15]
Kompleksowa analiza funkcjonowania zorganizowanych grup przestępczych w aspekcie ekonomicznym wydaje się uzasadnione nie tylko dla potrzeb diagnostycznych oraz problematyki zwalczania ich działalności. Istota znaczenia takich badań wynika przede wszystkim z pionierskiego wkładu do literatury ekonomicznej, w szczególności w odniesieniu do dziedzin: przedsiębiorczości, teorii wartości i zarządzania wartością oraz gospodarki cyfrowej. Zatem zamiast myśleć o przestępczości zorganizowanej jako akcie kryminalnym, skupiono się na mechanizmach ekonomicznych występujących w przestępstwie, w podobny sposób jak ma to miejsce w legalnym biznesie. Przeważająca większość podejmowanych inicjatyw naukowych dotyczy legalnych aspektów działań przedsiębiorcy. Tymczasem przestępczość zorganizowana ma przedsiębiorczy charakter i podobnie jak w legalnym biznesie przedsiębiorczość stanowi podstawę działalności nielegalnej. Ekonomiczno-prawna analiza tego zagadnienia odkrywa nowe spojrzenie na procesy związane z kreowaniem wartości organizacji. Oprócz oryginalnego podejścia kryminologicznego, oferuje przede wszystkim unikalne badanie mechanizmów kreowania wartości.
Pozyskania rzetelnego materiału badawczego odnośnie zjawiska przestępczości zorganizowanej nie jest zadaniem prostym. W kontekście analizy ekonomicznej przypomina wydobycie złota, gdyż nie dość, że złoże jest ukryte, to należy kopać głęboko i w dodatku z narażeniem życia, przez trudno dostępne, niebezpieczne tereny. Urobek nie jest zbyt obfity w porównaniu z badaniem przedsiębiorstw, które z kolei przypominają odkrywkową kopalnię węgla brunatnego. Dla autora niniejszych badań sytuacja taka z jednej strony niesie ze sobą niewątpliwą satysfakcję przedstawienia spraw i rzeczy mało lub wcale nieznanych, z drugiej zaś jest przyczyną wielu wątpliwości i pytań badawczych, na które nie zawsze znajduje odpowiedzi. Kompleksowa interdyscyplinarna analiza funkcjonowania grup przestępczych, podobnie jak wydobycie złota, mimo większego zaangażowania niż w wydobywaniu węgla brunatnego, może jednak być opłacalna. Podjęcie takich badań nie tylko zdiagnozuje patologię życia gospodarczego, ale również dostarczy nowej unikalnej wiedzy dotyczącej innowacyjności, przedsiębiorczości czy prowadzenia biznesu z wyłączeniem barier tłumiących globalną gospodarkę usług. Powyższa hipoteza stanowi główny przedmiot zainteresowania niniejszej pracy. Wydaje się, iż dzięki analizie zorganizowanych grup przestępczych można upiec „dwie pieczenie” na jednym ogniu – i co najważniejsze – z synergiczną skutecznością.
W myśl powiedzenia: „kto dużo obejmuje to mało ściska”, nie jest zamiarem autora zajmowanie się całym zakresem tematów i kwestii związanych z ekonomią oraz przestępczością zorganizowaną. Dlatego też lista brakujących tematów jest znacznie dłuższa od listy omówionych zagadnień. Aby uchronić się od pisania encyklopedii, badania zostały skoncentrowane na uchwyceniu mechanizmów kreowania wartości.

Są to pierwsze na świecie badania wpływu gospodarki cyfrowej na zjawisko przestępczości zorganizowanej w kontekście kreowania wartości. Łączą w sobie trzy dziedziny nauk: prawo (kryminologia, prawo własności intelektualnej), ekonomię (zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, gospodarka cyfrowa) oraz informatykę (algorytmika, matematyka dyskretna, programowanie dynamiczne).

2.  Problem badawczy
                Główny problemem badawczym dotyczył ekonomiczno-prawnej analizy kreowania wartości w wyniku cyfrowej komercjalizacji twórczości przestępczej. Został on przedstawiony przede wszystkim na tle przestępstw ekonomicznych, które stanowią kontynuację przedsięwzięcia przestępczego (criminal enterprise). Sprawcy takich czynów najczęściej wykorzystują mechanizmy sewicyzacji, używając legalne podmioty gospodarcze do działań przestępczych. Odbywa się to pod pozorem legalnej działalności gospodarczej, np. normalnych operacji bankowych, gospodarczych, czy handlowych[16]. Ponadto, przestępczość ekonomiczna uważana jest za tę odmianę przestępczości zorganizowanej, która przynosi najwyższe zyski[17].
Analizę tworzenia wartości przez grupy przestępcze przeprowadzono z punktu widzenia ekonomii i zarzadzania, zarówno od strony sprawców przestępstw, organizacji przestępczych jak też od strony uwarunkowań działalności przestępczych. Świadomie nie omawiano szczegółowo zagadnień dotyczących: przestępczości zorganizowanej jako zjawisko, karnomaterialnych uregulowań, karnoprocesowej charakterystyki środków wykorzystanych do zwalczania działalności przestępczości zorganizowanych, kryminalistycznych i socjologicznych aspektów rozważanego problemu badawczego.

Problemy szczegółowe:
Z problemu głównego wynikały następujące problemy cząstkowe z nim związane:
a)      pojęcie organizacji przestępczych i przestępczości zorganizowanej,
b)      kierunki transformacji przestępczych struktur organizacyjnych,
c)       wpływ otoczenia zewnętrznego na zjawisko przestępczości zorganizowanej,
d)      poziom dostosowania się oraz wpływ organizacji przestępczych na mechanizmy globalizacji i gospodarki cyfrowej,
e)      źródła i przestrzenie wartości w organizacji przestępczej na tle transformacji gospodarczej,
f)       rola wiedzy oraz uwarunkowania efektywnego zarządzania wiedzą w biznesie przestępczym?,
g)      sposób zorganizowania przestępczego biznesu w gospodarce cyfrowej,
h)      kiedy i w jaki sposób outsourcing może tworzyć nowe wartości dla organizacji przestępczej?,
i)        w jaki sposób ustalać granice organizacji przestępczych?,
j)        użyteczność legalnych podmiotów gospodarczych w generowaniu wartości organizacji przestępczej,
k)      sposoby kooperacji firm legalnych z organizacjami przestępczymi,
l)        czy nowe modele przestępczego biznesu są powieleniem istniejących modeli biznesowych występujących w legalnej działalności gospodarczej, czy są oryginalną koncepcją? (organizacje przestępcze to prekursorzy, imitatorzy czy dinozaury wśród przedsiębiorstw funkcjonujących w gospodarce opartej na wiedzy?),
m)    jakie elementy zarządcze w przestępczym biznesie mogą poprawić efektywność działań zespołowych, społecznie użytecznych?

Problem badawczy na tle literatury (polskiej i zagranicznej)
                   W Polsce, badania dotyczące przestępczości zorganizowanej koncentrują się prawie wyłącznie na przestępstwach (czyli nad finalnym efektem działań organizacji przestępczych), ewentualnie na socjologicznej i psychologicznej analizie tego zjawiska. Nie ma w ogóle pogłębionych badań nad strukturą organizacyjną (w wyniku czego, w literaturze naukowej można spotkać zamienne stosowanie pojęcia „organizacji przestępczych” i „przestępczości zorganizowanej”[18]). Brakuje również analiz dotyczących integracji organizacji przestępczych z legalnymi podmiotami gospodarczymi. Od roku 1990 zostało wydanych ok. 170 artykułów oraz kilkanaście monografii poruszających tematykę przestępczości zorganizowanej.
                W latach 2002 – 2012 przeprowadzono w Polsce 9 projektów badawczych dotyczących przestępczości zorganizowanej. Ich wynikiem były poniższe opracowania:
1)      Z. Rau, Przestępczość zorganizowana w Polsce i jej zwalczanie, Kraków 2002,
2)      W. Filipkowski, Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w aspekcie finansowym, Kraków 2004,
3)      E. Pływaczewski (red.), Przestępczość zorganizowana – świadek koronny – terroryzm – w ujęciu praktycznym, Kraków 2005,
4)      A. Michalska- Warias, Przestępczość zorganizowana i prawnokarne formy jej przeciwdziałania, Lublin 2006,
5)      K. Laskowska, Rosyjskojęzyczna przestępczość zorganizowana. Studia Kryminologiczne, Białystok 2006,
6)      S. Redo, Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w Azji Centralnej, Warszawa 2007.
7)      L. Paprzycki, Z. Rau (red.), Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna, Warszawa 2009,
8)      O. Krajniak, Zorganizowane grupy przestępcze. Studium kryminalistyczne, Warszawa 2011,
9)      E. Pływaczewski (red.), Przestępczość zorganizowana, Warszawa 2011.

Nie kwestionując wartości naukowej wyników wyżej wymienionych prac badawczych, należy stwierdzić, że dotychczas na gruncie polskim nie podjęto badań w zakresie ekonomicznych aspektów funkcjonowania grup przestępczych, mimo że w literaturze podkreśla się istotną rolę tego aspektu. Analizując literaturę światową, można natrafić na opracowania opisujące formy organizacji przestępczych i ich powiązania z legalnymi podmiotami[19]. Jednakże nie są to kompleksowe ujęcia, gdyż brakuje w nich odwołań do dorobku nauk ekonomicznych. W dostępnej literaturze zagranicznej brakuje też projektów badawczych, które analizowałyby ekonomiczne aspekty przestępczości gospodarczej w kontekście gospodarki cyfrowej oraz mechanizmów kreowania wartości.

3.    Hipotezy

                   W nawiązaniu do wyżej wymienionego problemu badawczego sformułowano następującą hipotezę główną. Technologie informacyjno - komunikacyjne (ICT) spowodowały zasadnicze zmiany w tworzeniu wartości grup przestępczych. Istota tych zmian bazuje na stosowaniu przez organizacje przestępcze agregacji działań przez emergencję części składowych działających na zasadzie start-upów.
                   Na podstawie wyżej sformułowanych problemów szczegółowych postawiono następujące hipotezy cząstkowe (pomocnicze):
(1)    Aktualnie przestępczość zorganizowana zasadniczo zmieniła sposób funkcjonowania. Stała się nie tylko globalnie połączona wewnętrznie, ale również zewnętrznie, z legalnym biznesem. Powyższa transformacja nie polega na maksymalizacji możliwości, lecz na elastycznym rekonfigurowaniu sieci kooperantów.
(2)    Strategia organizacji przestępczych skupia się na przejmowaniu wartości dzięki tworzeniu dźwigni wartości w oparciu o zasoby zlokalizowane poza organizacją przestępczą.
(3)    Otwartą przestrzeń organizacyjną scalają sieci wartości, dzięki którym tworzy się centrum zasobowe zrzeszające organizacje o bardzo dobrze zdefiniowanych kluczowych kompetencjach i jasno zlokalizowanych zasobach „do wynajęcia”.

4.   Metodologia

                   Podstawowym narzędziem badawczym była metoda indukcyjna – bezpośrednia analiza dokumentów źródłowych oraz metoda dedukcyjna – tj. korzystanie z literatury specjalistycznej i fachowej. Metoda badawcza została specjalnie opracowana w taki sposób, aby pozwalała przezwyciężyć głęboko zakorzenione przeświadczenie, że prawda jest taka, jaką my chcemy ją widzieć, co naszym zdaniem "wiemy" spoglądając na rzeczywistość jak na zdjęcia. Fotograficzny odbiór tworzy iluzję rzeczywistości. A z iluzji nie można nic dedukować. To co czyni materiał badawczy nieużytecznym, to brak wniknięcia w podstawę zdjęcia - wytyczony, pierwotny porządek bytu, tworzący mechanizm sprawczy tego co widoczne. Konsekwencje tej powierzchowności są dwojakie:
1.       Ponieważ treści interpretacyjne, zdjęcia, zjawiska, jako produkty indywidualnego przeżycia są nieprzenośne, nie może zaistnieć żadna intersubiektywna zgodność, jedynie wielość indywidualnych spostrzeżeń. Odbiór rzeczywistości przypomina cyfry rzymskie, które przy pomocy symboli opisują ilość, ale nie nadają się do działań na tych liczbach (mnożenia, dzielenia itp.), gdyż już przy prostych rachunkach działanie swą zawiłością przypomina stan anarchii w społeczeństwie;
2.       Otwiera się u odbiorcy osobliwy sposób doświadczania świata - relatywizm "fotograficzny". Odnosi się to do subiektywnej przygody z treścią, której doświadczenia oglądania rzeczywistości nie koniecznie jest zgodna z porządkiem jej stworzenia. Taką gwarancję daje według Arystotelesa, postrzeganie wydarzeń jako konsekwencja rozumienia bytu.
W badaniach położono nacisk na to, by próbować dowieść, iż rzeczywistość odbierana w sposób fotograficzny, jest złudna a przez to błędna. Wynika to z przyjętego założenia większych szans prawdziwości twierdzeń, jeśli jakieś idee przetrwają zdecydowane próby dowiedzenia ich fałszywości. Proces wyprowadzania stwierdzeń został oparty nie tylko o analizę poprawności interpretacji fotografii, ale przede wszystkim o mechanizmy sprawcze tworzące "zdjęcie" zjawiska. Cele badawcze starano się uzyskać w wyniku znalezienia algorytmów sprawczych, a nie na drodze szukania kompromisu ocennych twierdzeń.
Nie jest to praca o innych publikacjach badawczych, czy przepisanie wybranych książek z wykorzystaniem słownika wyrazów bliskoznacznych. Mimo, że znajdują się w niej odwołania do różnego rodzaju materiałów, danych i analiz z wielorakich źródeł, jej celem nie jest przegląd istniejących teorii na temat przestępczości zorganizowanej i gospodarki cyfrowej. Z pewnością mnóstwo pomysłów zaczerpnięte zostało od wielu autorów, gdyż aby sięgnąć wzrokiem dalej niż inni, starano się stać na ramionach olbrzymów[20]. Implementacja tego stwierdzenia polegała na wystrzeganiu się wywarzania już otwartych drzwi, nawet kiedy „otwarte drzwi” znajdowano w innej dziedzinie nauki.
Świadomość ograniczeń związanych z wiarygodnością pozyskania informacji do tak medialnego problemu, jakim jest przestępczość zorganizowana, sprawiła, że odwoływano się do tych źródeł danych, które cieszą się szerokim, akceptowanym konsensusem wśród naukowców – np. ONZ, UE, Bank Światowy, oficjalne statystyki rządowe, wiarygodne monografie badawcze, rzetelne źródła biznesowe. Formułowane wnioski były na podstawie podobnych prawidłowości z kilku źródeł, w tym przede wszystkim poprzez ekonomiczno-prawną analizę porównawczą trendów w gospodarce cyfrowej. Metodologia, jaka ma zastosowanie w niniejszych badaniach, jest podporządkowana nadrzędnemu celowi: interdyscyplinarnemu zbadaniu wpływu gospodarki cyfrowej na kreowanie wartości przez zorganizowaną przedsiębiorczość przestępczą.
Szeroki zasięg analizy jest niezbędny ze względu na współczesny wymóg interdyscyplinarnego podejścia do badań procesów gospodarczych. By nie gubić z pola widzenia tego, co istotne, trzeba patrzeć przez pryzmat wielu dziedzin, a nie tylko przez wąsko pojmowaną ekonomię. Wynika to stąd, że coraz więcej dzieje się na stykach i tam jest najciekawiej[21]. W szczególności ma to miejsce na stykach gospodarki z przestępczością oraz technologią. Skutkuje to wszechobecnością gospodarki cyfrowej w różnych obszarach przestępczości zorganizowanej oraz powiązaniami przestępczości zorganizowanej z gospodarką. Przyczyna tego tkwi również w: 1) niedostatku opracowań łączących podejście ekonomiczne z kryminologicznym; 2) tempie zmian gospodarki cyfrowej wynikłym z rozwoju nowych technologii i powszechnej umiejętności ich użycia.

 Zakończenie i wnioski


                Pod koniec drugiego tysiąclecia naszej ery nastąpiły jednocześnie liczne ważne zmiany, przede wszystkim technologiczne, które z kolei uruchomiły lawinę innych zmian: społecznych, ekonomicznych i kulturowych. W okresie historycznego przejścia między epokowego, transformacji uległo również zjawisko przestępczości zorganizowanej. Ukonstytuowanie się nowej formy przestępczości zorganizowanej - opartej na przetwarzaniu informacji i kapitale intelektualnym – jest konsekwencją nowych źródeł wzrostu wartości. Kategorie pojęciowe, które są do tej pory wykorzystywane do zrozumienia tego zjawiska, powstały w innych okolicznościach – w epoce industrialnej – i siłą rzeczy nie mogą uchwycić tego, co nowe, przez odwołanie do przyszłości.
Naglącą potrzebę stworzenia nowego podejścia w celu zrozumienia gospodarki przestępczej, wzmaga dynamika powiązań biznesu przestępczego z legalną jego częścią oraz płynące stąd zagrożenia dla społeczeństwa sieci. Trudno jest przedstawić w liczbach tą dynamikę oraz nowe zjawisko, gdyż dotychczasowy sposób badawczy oraz zgromadzone dane stają się mało przydatne i niekompatybilne. Chcąc się ustrzec od przewidywań i zachować dystans wobec wątpliwych przedsięwzięć futurologicznych, analiza przestępczości zorganizowanej została oparta o trendy (modele), które były już obecne i możliwe do zaobserwowania w ostatnich dekadach w działalności przedsiębiorstw, w sposób trójwymiarowy. 1)Aby uczynić pierwszy krok w tym kierunku, potraktowano priorytetowo technikę i użyto ją jako punkt wyjścia do zrozumienia zmian jakie niesie gospodarka cyfrowa. 2)Wykorzystując nauki ekonomiczne starano się przedstawić mechanizm kreowania wartości z użyciem technologii ICT. Trzeci wymiar badań stanowiła ekstrapolacja dwóch wcześniejszych wymiarów w obszar przestępczy. Wynikiem tego było odkrycie rodzącej się nowej formy przestępczości zorganizowanej, którą można nazwać „Mafią 2.0”, wskazując już w nazwie kontekst cyfrowy rewolucyjnej transformacji oraz ewolucyjny mechanizm zmian.
Przeprowadzona w powyższy sposób analiza podjętego tematu pozwoliła na weryfikację postawionych na wstępie hipotez oraz upoważnia do sformułowania i przedstawienia wniosków w zakresie: rezultatów teoretycznych, praktycznych zarówno w analizie jednowymiarowej jak również w zestawieniu wszystkich wymiarów.
Rezultaty teoretyczne

Teoretyczne znaczenie mają następujące elementy: przedstawienie struktury problemu zorganizowania przestępczego, uporządkowanie i ustalenie możliwych znaczeń kluczowych pojęć dotyczących podjętego problemu badawczego (przestępczość zorganizowana, zorganizowana grupa przestępcza, przedsiębiorczość przestępcza), teorie grawitacji organizacji przestępczych, ewolucja wartości organizacji oraz historia gospodarki cyfrowej, źródła i mechanizmy kreowania wartości.
Problem zorganizowanych grup przestępczych polega przede wszystkim na określeniu elementu wyróżniającego je spośród innych organizacji – legalnych i nielegalnych. Wyjaśnienie pojęcia organizacji przestępczych oraz istotnych aspektów ich zorganizowania jest szczególnie istotna nie tylko dla procesu ścigania oraz zapobiegania (tworzenia polityki i strategii przeciwdziałania zorganizowanych grup przestępczych). Ważną kwestią, powszechnie pomijaną w literaturze przedmiotu, jest również aspekt biznesowy. Na tym aspekcie skupiono główna uwagę w podjętym temacie badawczym.

WNIOSKI:
1.      Przestępczość zorganizowaną nie należy analizować jedynie pod kątem przestępstw i organizacji, gdyż ważniejsze są kwestie ekonomiczne. Wynika to z zasady, że nie szuka się rozwiązania problemu w pobliżu miejsca dostrzeżenia jego skutków. Skutki – przestępstwa będące następstwem działań zorganizowanych grup przestępczych – mają bowiem swe pierwotne źródła w przeszłości – w przyczynie organizowania – i tam trzeba szukać drogi do sukcesu w przeciwdziałaniu przestępczości zorganizowanej. Serwicyzacja często spycha organizację do roli przedsięwzięcia, centralizując umiejętności a nie własność, na krótki okres czasu - dostosowując się do chwilowych okazji. Analiza ekonomiczna definicji przestępczości zorganizowanej w sposób dobitny ukazuje historyczne ich ujęcia, nieodpowiadające rzeczywistości w której funkcjonują. Mimo starań o wychwycenie aktualnych trendów, opisują one stan zjawiska, który miał miejsce kilkadziesiąt lat wcześniej.  Ewolucji paradygmatu związanego z przejściem grup przestępczych z etapu od „wysokich rozmiarów” do etapu „wysokiej wartości” towarzyszy regresja metody walki – z etapu stworzonego przez art. 258 kk (udział w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym), powracając do art. 18 §1 kk – tj. zwykłego sprawstwa lub działania w porozumieniu.
2.      Obecnie przedsiębiorstwa przestały koncentrować się na sobie – na swojej strukturze, procedurach, pracownikach itp. Pod wpływem przemian spowodowanych rozwojem ICT stały się elastyczny, smukłe i odbiurokratyzowane. Celem nadrzędnym ich działań jest teraz okazja biznesowa i etap komercjalizacji tych okazji (a nie etap przygotowawczy - zorganizowanie przedsiębiorstwa). Nastąpiła zmiana paradygmatu, która sprawia, iż należy zerwać z panującą tendencją w literaturze przedmiotu, gdzie zbyt wiele uwagi poświęca się grupom przestępczym, pomijając zagadnienia przestępstwa zorganizowanego – metod działań sprawców przestępstw.  W warunkach gospodarki cyfrowej, organizacje przestępcze definiuje się nie przez skalę okazji (wagę przestępstwa), lecz poprzez jakość reakcji na nie. Spowodowało to pojawienie się problemu przy próbie opisania rzeczywistego obrazu współczesnej przestępczości zorganizowanej. Przedmiotowe zjawisko jest rejestrowane przez organy ścigania z punktu widzenia rodzaju przestępstwa oraz znamienia czynnościowego. Nie ma jednak analiz z punktu widzenia sposobu działania przestępczego. Jest to kategoria nie ujęta ani w statystykach kryminalnych, ani w pojęciach karnomaterialnych i nie znajduje odzwierciedlenia w kodeksie karnym.
3.      W zdefiniowaniu organizacji przestępczych często spotykane jest podejście cybernetyczne. Traktuje się organizacje przestępczą jako całość składającą się z elementu regulującego i elementów poddawanych automatycznej regulacji. System taki jest więc systemem sterowalnym, ponieważ nie może on ani przystosować się, ani ewoluować, wychodząc poza repertuar rozwiązań czy stanów zaprogramowanych w jakiś sposób przez element regulujący, i właściwie istnieje tylko dzięki kontroli sprawowanej przez ten element. Takie definicje są bardzo wygodne dla legislatorów, gdyż łatwiej można ująć w normy prawne cały proces przestępczy. Jest to jednak niebezpieczne, gdyż tworzy obraz zupełnie nieadekwatny. Traktując go jako podstawa wyjaśnienia zjawiska przestępczości zorganizowanej, dochodzi się do błędnych wniosków. Członkowie grup przestępczych nie podejmują działalności sprzecznej z prawem kierując się kategoriami kodeksu karnego, ale stosują najlepszą wiedzę z dziedziny zarządzania – np. zarządzania projektami. Natomiast wiedzę prawniczą używają do optymalizacji ryzyka poprzez szukanie luk prawnych lub słabych punktów w systemie przeciwdziałania przestępczości. Konkretne zapisy np. w kodeksach karnych są wtórną definicją, wynikłą z przełożenia działalności przestępczej na poszczególne przestępstwa. Pierwotne definicje pochodzą z nauk ekonomicznych. Modele organizacyjne przestępstwa nie przekładają się automatycznie na konstrukcje form stadialnych przestępstwa, ujętych w prawie karnym[22]. Dlatego też błędna jest analiza procesu organizacji przestępstwa tylko i wyłącznie w oparciu o terminy prawnicze, powstałe na skutek subsumpcji stanu faktycznego do obowiązujących norm prawnokarnych. Wynika to z próby tworzenia strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej korzystając z obecnego stanu wiedzy (czyli w oparciu o wiedze historyczną). Dodatkowo efekt błędu potęguje fakt, że przetwarzanie materiału źródłowego (który zazwyczaj jest już przetworzony) dokonywane jest poprzez wiedze historyczną i już przetworzoną – przetworzoną wiedzą ekonomiki przestępczej np. w definicje, normy prawne. W takich warunkach niemożliwe jest uzyskanie miarodajnych wyników badań.
4.      Sposoby funkcjonowania oraz ewolucja organizacji przestępczych nie są oderwane i nie odbiegają od realiów rozwoju przedsiębiorstw. Można więc porównać je do działań legalnych przedsiębiorstw, gdyż nielegalną sferę życia gospodarczego rządzą podobne reguły co legalną jej częścią. Wspólny jest cel – maksymalizacja zysku, natomiast zasadniczą różnicę stanowi fakt, iż organizacje przestępcze popełniają w tym celu przestępstwa, przy czym działania sprzeczne z prawem od samego początku warunkują ich sukces i dalsze istnienie (są główną przewagą skuteczności). Zmiany jakie następują w ekonomii również bezpośrednio dotyczą organizacji przestępczych, gdyż jako pasożyt są one uzależniona od otoczenia w którym funkcjonują. W związku z tym, przestępstwa związane z kapitałem intelektualnym powinny być najbardziej dochodowym zajęciem organizacji przestępczych. Przyczyny zmian w organizacji przestępczości zorganizowanej należy szukać w sposobach komercjalizacji wiedzy i rozwoju mechanizmów gospodarki opartej na wiedzy.

Rezultaty praktyczne

                Teoretyczne rozważania nad wyżej wymienionymi elementami stanowią wprowadzenie do analizy następujących elementów, mających znaczenie praktyczne: modeli biznesowych stosowanych przez grupy przestępcze, budowanie dźwigni wartości z użyciem technologii informacyjno – komunikacyjnych, mechanizm kodowania przestępstw, problem wykorzystania legalnej infrastruktury gospodarczej (globalna gospodarka usług przestępczych), ustalenie sposobów działania grup przestępczych w gospodarce cyfrowej (platformy współdziałania, cyfrowa transmisja wiedzy, otwarta innowacyjność, mechanizm „wiki”, model „cyfrowego dyrygenta”), scharakteryzowanie wybranych elementów działalności wykrywczej oraz zagadnień związanych z zapobieganiem przestępczości zorganizowanej (ramy przestępstwa rekurencyjnego oraz procesów współbieżnych), pokazanie sposobów tworzenia wartości przez grupy przestępcze na przykładzie legalnej działalności gospodarczej.

WNIOSKI:
1)      Model biznesowy użyty w procesie komercjalizacji twórczości przestępczej decyduje w jaki sposób okazja przestępcza zostanie przekształcona w nowe wartości. Staje się wiec formą popełnienia przestępstwa. Znając go, możemy zidentyfikować cały ekosystem przestępczy i systemem powiązań.  Do takich form m.in. należą: integrator, koordynator, licencjodawca. Formy „sprawstwa” przestępstw opartych na cyfrowej komercjalizacji twórczości opierają się na efekcie mnożnikowym – powstaje  gdy większą wartość daje częściej wykorzystywany ten sam zasób, niż powielany oraz wytworzone korzyści są stosowane dynamicznie - się nie tylko w obszarze wystąpienia.
2)      Dźwignia wartości w gospodarce cyfrowej uzyskuje się działaniem większej siły – drzemiącej w otoczeniu (w oparciu o inne podmioty i ich infrastrukturę)  przez zastosowanie siły mniejszej bazującej na koordynowaniu modułowym. Implementacja tych założeń polega na skoncentrowaniu się na doświadczeniach wszystkich uczestniczących w tworzeniu i komercjalizacji produktu oraz na wrażeniach jej adresatów. Strategia ta zrywa z trzymaniem się kurczowo układów hierarchicznych, gdyż nadaje prawa do projektowania produktów i usług oraz zarządzania nimi osobom spoza kierownictwa. Rozmyciu ulegają więc granice między organizacją a otoczeniem, między zarządzaniem organizacją a wpływem na nią różnych interesariuszy. Zmienia się sposób tworzenia wartości poprzez włączenie do współtworzenia otoczenia (a w wypadku przestępczości zorganizowanej – angażuje otoczenia do kreowania przestępstwa). Oprócz wartość wytworzonej dzięki okiełznaniu kreatywnej inteligencji, dość ważną korzyścią jest możliwość uzyskania nowej wiedzy dzięki różnorodności, którą można skomercjalizować.
3)      Przestępstwa z użyciem cyfrowej dźwigni wartości podlegają ewolucji w podobny sposób co system Web 2.0. Kolejną generację usieciowienia tworzą platformy wielowymiarowe. Powstają one na bazie organizacji sieciowych. Podobnie jak system Web 3.0, korzystają z dobrodziejstw zasobów już istniejących – np. sieci, organizacji wirtualnych. Umożliwiają wejście w relacje z najlepszymi z nich poprzez wyselekcjonowanie i udostępnienie wartości na uprzednio zdefiniowane zadanie. Taka platforma może funkcjonować autonomicznie w oparciu o outsourcing platform służących do outsourcingu lub na platformach należących do kogoś innego. Pomnaża ona korzyści wynikłe z spersonalizowanych doświadczeń i współtworzenia. Jest więc kolejną generacją czerpania wartości poprzez wykorzystywanie zasobów źródłowych w sposób jak najbardziej zautomatyzowany. Powyższy mechanizm dowodzi, że z drobnego przestępstwa można zarobić krocie. Nie jest istotny rodzaj przestępstwa, ale możliwości mnożnikowe, wynikłe z agregacji tych przestępstw.
4)      Przekształcanie się organizacji przestępczych z tradycyjnej organizacji w sieć przestępczą, powoduje jednocześnie zmianę jej charakteru, pojęć wielkości, skali i znaczenia przestępstw (niebezpieczeństwa działań). Dziś te pojęcia wyrażają co innego niż dawniej. Analizy charakteru organizacji przestępczej nie można opierać na pojedynczych przestępstwach, które one dokonują. Definiowanie przestępczości zorganizowanej oparte na produktach przestępczych (np.: przestępczość gospodarcza, przeciwko mieniu, z użyciem przemocy, handlem narkotykami) są adekwatne tylko w stosunku do tradycyjnych organizacji przestępczych. W literaturze dotyczącej przestępczości zorganizowanej powszechnie upraszcza się związek wielkości podmiotu ze skalą. W wyniku rozwoju gospodarki cyfrowej można uzyskać to, co do niedawna mogły robić jedynie korporacje – efekt mnożnikowy i skalę działania. Układy dynamiczne tworzące skalowalną wartość przyczyniły się do nowego rodzaju problemu – konstrukcji, która z błahych jednostkowo przestępstw tworzy dochodowy biznes, o ogromnej szkodliwości społecznej. Tworzy się w ten sposób suma mikro-przestępstw, która dzięki dźwigni wzrostu wartości ma zasięg oraz rozmiar nielegalnych przejęć dużo większy niż tradycyjnie postrzegane przestępstwa o dużym zagrożeniu.
Skutkiem tego jest mniejsze znaczenie w procesie przeciwdziałania metod związanych ze sprawnością, perfekcjonizmem, które można sprowadzić się do „robienia rzeczy właściwie” w procedurze karnej (umiejętności prowadzenia śledztwa). Najistotniejszymi kompetencjami stają się umiejętności analityczne związane z przetwarzaniem wiedzy oraz szybkość w wychwytywaniu korelacji przestępczych w makro skali oraz implementacji takiej wiedzy.
5)      Cechą wspólna wszystkich modeli biznesowych stosowanych przez organizacje przestępcze jest strategia przejmowaniu wartości, którą już ktoś wytworzył. Przestępczość zorganizowana typu 1.0 to bezprawne przejęcie wartości właścicielowi (np. poprzez użycie siły lub oszustwo). Wartości tworzy się w miejscu powstania – statycznie bez efektu mnożnikowego. Przestępczość typu 2.0 jest już bardziej wyspecjalizowane, ponieważ przy konstrukcji przestępstw korzysta się z już istniejących wartości (np. przestępstw lub usług), ale nie po to aby je bezprawnie przejąć lecz po to by je wykorzystać do tworzenia przestępstwa. Istota Web 2.0 nie tkwi w nowej technologii, mimo iż ten kolejny etap rozwoju sieci był możliwy dzięki postępowi technologicznemu. Ma ona źródło we wdrożeniu nowego systemu myślenia. Również przestępczość z wykorzystaniem ICT nie tkwi w technologii – w przestępstwach z użyciem nowinek technologicznych lub przestępstwach internetowych, ale w nowych modelach przestępczych i strategiach działań. Rewolucją jakościową jest więc nie efekt końcowy – przestępstwo, ale system przejmowania przestępstwa. W ramach tego systemu, przechwycenie wartości odbywa się poprzez spojrzenie poza organizację. To nowa ekonomia popełniania przestępstw, bazuje na zasadzie demokracji, w której wszyscy pełnia funkcje kluczowe. Wykorzystywane są w tym celu powiązania sieciowe, tworzące tymczasowe organizacje o ukrytej strukturze horyzontalnej.


Organizacje przestępcze a przedsiębiorstwa

                Dopiero poznanie funkcjonowania zorganizowanych grup przestępczych w kontekście ekonomicznym pozwala wprowadzić wnioski, dotyczące: podobieństw i różnic w implementacji stosowanych modeli biznesowych oraz sposobie dostosowania się do realiów gospodarki cyfrowej przez organizacja legalne i nielegalne, oceny oryginalności w kreowaniu wartości, (kto jest prekursorem a kto imitatorem?).



WNIOSKI:
1)      Istotą działań organizacji przestępczych, niezależnie od okresu, w jakim funkcjonowały, była i jest strategia przejmowania wartości. Współczesna rewolucja gospodarcza, związana z transformacją od atomów - działalności przemysłowej skupionej na materii - do przetwarzania bitów - skupionej na aktywach niematerialnych premiuje taki system działania. Serwicyzacja oraz wirtualizacja wartości sprawia, że model biznesowy dążący do wzrostu konkurencyjności przez poziom produktywności - optymalizujący produkcję i efektywność administracyjną - traci znaczenie. Największą wartość w globalnej gospodarce usług można osiągnąć dzięki kapitałowi relacyjnemu oraz zasobami zlokalizowanymi poza organizacją. Strategia przejmowania wartości staje się wyznacznikiem sukcesu. W tym kontekście przedsiębiorstwa są nowicjuszami, natomiast organizacje przestępcze posiadają bogate doświadczenie i umiejętności.
2)      Modele biznesowe organizacji przestępczych nie są zwykłą imitacją powielającą istniejące modele biznesowe występujące w działalności gospodarczej, ale mogą tworzyć oryginalne koncepcje, gdyż oprócz czynników pro-wzrostowych, zmiany wynikłe z rozwoju gospodarki cyfrowej wpływają korzystnie również na optymalizacje ryzyka działań przestępczych:
a.       Wymóg inwestowania w B+R, rozwijania kreatywności zasobów ludzkich, innowacyjności (twórczej destrukcji), kapitału relacyjnego, jest wzmacniany, ponieważ cena niedopasowania do zmian jest dużo wyższa w biznesie przestępczym.
b.      Współczesny wzór na sukces „Designer in Kalifornia. Made in China” – system rozproszony, oparty na zasobach zewnętrznych (strategii open source) to również doskonały sposób tworzenia czapki niewidki i ukrywania prawdziwego efektu działań.
c.       Grupy przestępcze mogą sprawniej dostosować się do nowoczesnej infrastruktury gospodarczej, ponieważ 1) nie dotyczą ich bariery tłumiące globalną gospodarkę usług (np. nie muszą przestrzegać przepisów); 2) bariery w rozwoju globalnej gospodarki usług są atutami w działalności przestępczej (np. w aspekcie organizacyjnym – organizacje wirtualne, a w aspekcie produktowym – oszustwa karuzelowe).
3)      Nowy metabolizm gospodarczy oparty na twórczym współzawodnictwie, zwiększa relacje gospodarcze (dostępność kooperantów). Tworzenie wartości na styku współpracujących ze sobą organizacji ułatwia integrację biznesu nielegalnego z legalnym, tworząc hybrydowe łańcuchy wartości. Zasadniczą cechą tej konstrukcji jest to, że współdziałanie odbywa się w myśl rynkowych reguł gry i jest nastawione na zysk. Wkład przedsiębiorstwa polega na nadawaniu przedsięwzięciom przestępczym skali działania oraz sprawności operacyjnej. Kreowanie wartości odbywa się w otoczeniu rynkowym, przy czym podmioty legalne nie koniecznie mają świadomość przestępczego celu współpracy.

Spis treści


Wstęp......................................................................................................................................... 3
 1. Znaczenie podjętego tematu w naukach ekonomicznych................................................ 3
 2. Problem badawczy........................................................................................................... 8
 3. Hipotezy........................................................................................................................ 10
 4. Metodologia................................................................................................................... 11
                                                                                                                  
Rozdział I
Zorganizowana przedsiębiorczość przestępcza.................................................................... 13
1.1. Pojęcie organizacji przestępczej i przestępczości zorganizowanej............................... 13
1.1.1. Definicja przestępczości zorganizowanej i organizacji przestępczej
a problem ochrony praw człowieka................................................................... 16
1.1.2. Pojęcie organizacji przestępczej w ujęciu systemowym..................................... 20
1.1.3. Rozmiar i dynamika przestępczości zorganizowanej.......................................... 26
1.2. Teoria grawitacji organizacji przestępczych................................................................. 31
1.2.1. Teoria produktowa.............................................................................................. 33
1.2.2. Teoria organizacyjna........................................................................................... 35
1.2.3. Teoria przedsiębiorcza........................................................................................ 41
1.3. Wartości organizacji przestępczych w systemie wartości ekonomicznych.................. 45
1.3.1. Kategoria wartości w ekonomii.......................................................................... 45
            1.3.2. Zarządzanie przez wartości................................................................................. 48
1.3.3. Komercjalizacja wartości.................................................................................... 51

Rozdział II
Wehikuł wartości.................................................................................................................... 60
2.1. Rzeczywistość równoległa .......................................................................................... 60
2.1.1. Emergencja sieci................................................................................................. 62
2.1.2. Model „cyfrowego dyrygenta” .......................................................................... 68
2.1.3. Metoda „dziel i rządź”........................................................................................ 71
2.1.4. Przestępstwo rekurencyjne................................................................................. 77
2.2. Czas jako wartość........................................................................................................ 84
2.2.1. Pułapka śmiertelności.......................................................................................... 85
2.2.2. Kod nieśmiertelności.......................................................................................... 89
2.2.3. Strategia momentu.............................................................................................. 93
2.3. Teoria chaosu............................................................................................................... 98
2.3.1. Algorytmy........................................................................................................... 99
            2.3.2. Doświadczenie a nieciągłość............................................................................ 102
2.3.3. Ukryty wymiar gospodarki cyfrowej................................................................ 108
Rozdział III
(Nie)legalna rutyna............................................................................................................... 114
3.1. Rutyna w biznesie ..................................................................................................... 114
3.1.1. Powtarzalność w gospodarce cyfrowej............................................................ 116
3.1.2. Twórcza destrukcja .......................................................................................... 124
3.1.3. Inteligencja a przestępczość zorganizowana..................................................... 129
3.2. Korporacyjna Wiosna Ludów.................................................................................... 136
3.2.1. Koszty transakcyjne w gospodarce sieciowej................................................... 138
3.2.2. Gdy sługa staje się panem, czyli o roli twórcy, odbiorcy i pośrednika............. 142
3.2.3. Przewrót kopernikański w przestępczości zorganizowanej.............................. 148
3.2.4. Przestępczość zorganizowana w dobie organizacji projektowych
 i procesów outsourcingowych........................................................................ 155
3.3. Globalna gospodarka usług przestępczych................................................................ 160
3.3.1. Organizacje przestępcze a legalne przedsiębiorstwa......................................... 161
            3.3.2. Podziemny „błękitny ocean”............................................................................ 166
3.3.3. Multiversum...................................................................................................... 172
3.4. Programowanie przyszłości........................................................................................ 175
3.4.1. Modele biznesowa serwicyzacji a formy popełnienia przestępstwa................. 176
            3.4.2. Zarządzanie ryzykiem....................................................................................... 181
3.4.3. Mechanizm kodowania przestępstw................................................................. 186

Rozdział IV
Cyfrowa dźwignia wzrostu wartości................................................................................... 198
4.1. Dopalacze wzrostu wartości ..................................................................................... 198
4.1.1. Ewolucja gospodarki cyfrowej......................................................................... 200
4.1.2. Ewolucja rewolucji – mechanizmy zmiany źródeł wartości............................. 212
4.1.3. Big data – komercjalizacja cyfrowego chaosu.................................................. 219
4.2. Wartość w koordynowaniu modułów....................................................................... 230
4.2.1. Transformator wartości..................................................................................... 232
4.2.2. Wartości św. Franciszka w przestępczości „niezorganizowanej”..................... 238
4.2.3. Organizacje wirtualne w praktyce przestępczej................................................ 246
4.3. Wartość w  open source – w otwartej przestrzeni organizacyjnej............................. 252
4.3.1. Demokracja innowacyjności............................................................................. 253
            4.3.2. Systemy rozproszone........................................................................................ 258
4.3.3. Wikivalue – strategia pająka w sieciowym biznesie.......................................... 267
Zakończenie i wnioski........................................................................................................... 279
Bibliografia............................................................................................................................ 288
Spis rzeczy............................................................................................................................. 313




[1] "The purpose of studying economics is not to acquire a set of ready-made answers to economic questions, but to learn how to avoid being deceived by economists" - J. Robinson, Collected  Economics Paper, vol II, MIT Press 1980, p. 17, cyt za: S. Morris, N. Devlin, D.Parkin, Economic Analysis in Health Care, John Wiley & Sons 2007, p. 2; zob. również: B. Ritholtz , Why don’t bad ideas ever die? "The Washington Posts", December 15, 2012, http://articles.washingtonpost.com/2012-12-15/business/35847096_1_bad-ideas-economics-recession dostęp: 17-12-2012.
[2] World Economic Forum, Global Agenda Council on Organized Crime 2012-2013, http://www.weforum.org/content/global-agenda-council-organized-crime-2012-2013 dostęp 30-05-2013.
[3] Zob.: S. DeCarlo Chiny na szczycie: największe firmy świata 2013, Forbes 18-04-2013, http://www.forbes.pl/chiny-na-szczycie-najwieksze-firmy-swiata-2013,artykuly,147203,1,1.html  dostęp: 28-05-2013; zob. ranking: http://www.forbes.pl/rankingi/najwieksze-firmy-swiata-2012,26185,11
[4] Ponadnarodowa strategia zwalczania przestępczości zorganizowanej ogłoszona przez Biały Dom: “Strategy to Combat Transnational Organized Groups”, National Security Council Staff Report, Office of the Press Secretary, the White House, Washington July 25, 2011, s. 5 – 8, http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/Strategy_to_Combat_Transnational_Organized_Crime_July_2011.pdf  dostęp: 28-09-2012.
[5] D. Farah, Transnational Organized Crime, Terrorism, and Criminalized States in Latin America: An Emerging Tier-One National Security Priority, Strategic Studies Institute Monograph 2012, s. 3. - http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB1117.pdf  dostęp: 28-09-2012.
[6] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przestępczości zorganizowanej w Unii Europejskiej (2010/2309 (INI)), 25 października 2011 r. – Strasburg, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 131 E/67, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2011-0459+0+DOC+XML+V0//PL dostęp: 20-03-2013.
[7] O. Krajniak, Zorganizowane grupy przestępcze. Studium kryminalistyczne, Lex Wolters Kluwer Business, Warszawa 2011, s. 15.
[8] Archimedes nie miał pojęcia, jak wywiązać się z zadania, które król mu powierzył aż do dnia, gdy wychodząc do całkowicie napełnionej wanny zauważył, że woda przelała się przez jej brzegi. Legenda mówi, że poczyniwszy tę obserwację wyskoczył z kąpieli i biegł nagi ulicami Syrakuz do pałacu królewskiego, wołając: "Eureka, eureka!" (Znalazłem, znalazłem!). Wywnioskował ponoć z tej banalnej obserwacji, że ilość wypartej wody ma objętość równą objętości części ciała zanurzonej w kąpieli. Stąd miał wydedukować, że gdyby zanurzył w wodzie królewską koronę, mógłby wyznaczyć jej objętość na podstawie wzrostu poziomu wody i porównać ją z objętością czystego złota o takim samym ciężarze. Gdy objętości były jednakowe, to korona byłaby szczerozłota. Jeśliby jednak korona zawierała dodatek srebra, który ma większą gęstość niż złoto, to miałby mniejszą objętość. Po przeprowadzeniu tego doświadczenia, korona okazała się wykonana częściowo ze srebra i złotnika stracono. - Zob. szerzej: R. P. Brennan, Na ramionach olbrzymów. Życie i działo twórców współczesnej fizyki, Wydawnictwo Naukowo - Techniczne, Warszawa 1999, s. 16.
[9] H. Schneider, Przestępczość zorganizowana z perspektywy kryminologii porównawczej, [w:] B. Hołyst, E. Kube, R. Schulte (red.), Przestępczość zorganizowana w Niemczech i w Polsce, wyd. 2, Polskie Towarzystwo Higeny Psychicznej, Warszawa-Munster-łódź, s. 8.
[10] Jednym z nielicznych naukowców zajmujących się tym tematem jest profesor z Norwegian School of Management Petter Gottschalk, zob: P. Gottschalk, Entrepreneurship in organized crime, Entrepreneurship and Small Business, Vol. 9, nr 3, 2010, s. 295 - 306; G. Dean, P. Gottschalk, I. Fahsing, Organized Crime: Policing Illegal Business Entrepreneurialismi, Oxford University Press, New York 2010; P. Gottschalk, Policing Organized Crime. Intelligence Strategy Implementation, Taylor & Francis Group 2010; P. Gottschalk, Entrepreneurship and Organized Crime. Entrepreneurs in Illegal Business, Edward Elger Publishing, Cheltenham-Northampton 2009.
[11] Jean-Baptiste Say, cyt. za: J. Gregory Dees, “The Meaning of ‘Social Entrepreneurship,’” reformatted and revised, May 30, 2001. http://www.fuqua.duke.edu/centers/case/documents/Dees_SEdef.pdf dostęp: 5-11-2007.
[12] Joseph A. Schumpeter, Capitalism, Socialism, and Democracy, Harper, New York 1975, s. 82-85.
[13] I. Stewart, Oswajanie nieskończoności. Historia matematyki, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2009, s. 46.
[14] Dokładna data nie jest znana, ale można go odnaleźć w dżinijskim piśmie lokavibhaha z 458 roku n.e. oraz w podręczniku Brahmasphutasiddhanta napisany w roku 628 przez hinduskiego matematyka i astronoma Brahmaguptę. Wykorzystywane jest tam pojęcie zero, ale nie sam symbol. Pierwszy bezdyskusyjny przypadek zera w systemie pozycyjnym (w którym znaczenie symbolu zależy od jego umiejscowienia) odnaleźć można na kamiennej tablicy z Gwalior, datowanej na 876 roku n.e. - zob. szerzej: R. Kaplan, The Nothing that Is: A Natural History of Zero, Oxford University Press, 2000.
[15] Brak takich badań naukowych z perspektywy nauk ekonomicznych szczególnie dobitnie odzwierciedlają statystki wyszukiwarki Google w Polsce (na dzień 30-05-2013). Po wpisaniu terminu "przedsiębiorczość przestępcza" pojawia się tylko 6 wyników (w tym dwa autora tych słów). Brak śladów cyfrowych zaskakuje w dobie, gdzie każde kliknięcie trafia do historii, której prawie nigdy się nie kasuje, właściwie wszystko jest rejestrowane, ślad zostawiają nawet dzieci poszukujące materiałów do pracy domowej.
[16] A. Marek, „Przestępca w niebieskim kołnierzyku” w świetle kryminologii amerykańskiej, NP 1979/2, s. 296.
[17] A, Marek, Prawo karne,  Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2000, s. 327, E. Savona (ed.), Organized Crime Cross the Bordes. HENUI, Helsinki 1995.
[18] Np.: Z. Rau, Przestępczość zorganizowana w Polsce i jej zwalczanie, Zakamycze 2002, s. 59;  W. Wróbel, komentarz do art. 5 [w:] K. Buchała, P. Karda, J. Majewski, W. Wróbel, Komentarz do ustawy o ochronie obrotu gospodarczego, Warszawa 1995, s. 86 – 87.
[19] Np.: P.C. van Duyne, K. von Lampe, J.L. Newell (red.), Criminal Finances and Organising Crime In Europe, Wolf  Legal  Publisher, Nijmegan 2003, K. von Lampe, P.O. Johansen, Organised Crime and Trust: On the Conceptualization and Empirical Relevance of trust in the Context of Criminal Networks, Global Crime 2004, M. Galeotti (ed.), Global Crime Today. The Changing Face of Organized Crime, Routledge, London and New York 2005, L. Paoli, Mafia Brotherhood Organized Crime. Italian Style, Oxford University Press 2003, G. Dean, P. Gottschalk, I. Fahsing, Organized Crime: Policing Illegal Business Entrepreneurialism, Oxford University Press, New York 2010.
[20] W roku 1676 Isaac Newton napisał skromnie w liście do swego kolegi Roberta Hooke'a: "Jeśli mogłem sięgać wzrokiem dalej niż inni, to dlatego, że stałem na ramionach olbrzymów". Newton nie jest autorem tego porównania; już Jan z Salisbury przypisywał je Bernardowi z Chartres - zob.: Frank E. Manuel, Portret Izaaka Newtona, Prószyński Media, Warszawa 1998, s. 145.
[21] G. Kołodko, Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2013, s.12-13.
[22] W kodeksie karnym wyróżnia się: przygotowanie, usiłowanie i dokonanie czyny zabronionego – art. 13 i 16 k.k.